Trybunał Konstytucyjny: Prawo łaski jest wyłączną kompetencją prezydenta RP

2 czerwca 2023

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że prawo łaski jest wyłączną kompetencją prezydenta, a Sąd Najwyższy nie ma prawa do kontroli ułaskawień dokonywanych przez głowę państwa. Wnioskiem w sprawie sporu kompetencyjnego pomiędzy prezydentem a Sądem Najwyższym zajął się pełny jedenastoosobowy skład Trybunału Konstytucyjnego.

Przedstawiając uzasadnienie sędzia Stanisław Piotrowicz mówił, że stosowanie przez prezydenta prawa łaski jako abolicji indywidualnej jest dopuszczalne. „Trybunał stoi na stanowisku, że prezydent Rzeczypospolitej Polskiej może skorzystać z prawa łaski w każdym czasie, bez konieczności wyczekiwania na wypełnienie się wszystkich formuł przewidzianych w procedurze karnej” – powiedział sędzia Trybunału Konstytucyjnego. Zaznaczył, że prezydent ma pełną swobodę w decydowaniu o kryteriach stosowania tego prawa, a wydany akt jest ostateczny, trwały i niewzruszalny. Sędzia sprawozdawca powiedział, że konstytucja nie przyznaje Sądowi Najwyższemu kompetencji do oceny czy wyznaczania kryteriów stosowania prawa łaski. „W ustawie zasadniczej Sądowi Najwyższemu nie zostały przyznane żadne kompetencje w zakresie stosowania prawa łaski, ani w zakresie kontroli aktów urzędowych prezydenta wydanych w ramach przysługujących mu prerogatyw” – powiedział sędzia. Sędzia Stanisław Piotrowicz zaznaczył, że w świetle tego orzeczenia Sąd Najwyższy jest zobligowany do zakończenia wszelkich postępowań objętych treścią powyższego wyroku oraz zaprzestania stosowania uchwały SN orzekającej, że prawo łaski może być stosowane wyłącznie wobec osób, których winę orzeczono prawomocnym wyrokiem. Zdania odrębne zgłosiło dwóch sędziów, sędzia Piotr Pszczółkowski i sędzia Michał Warciński. Sędziowie mówili, że postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym powinno być umorzone. Sędzia Piotr Pszczółkowski zaznaczył, że akt abolicji indywidualnej – który jest w kompetencji parlamentu – nie jest aktem łaski. Sędzia Michał Warciński wskazywał, że twierdzenie, że zachodzi spór kompetencyjny między prezydentem a Sądem Najwyższym nie ma podstaw. Z wnioskiem o zbadanie sprawy do Trybunału Konstytucyjnego w 2017 roku zwrócił się ówczesny marszałek Sejmu Marek Kuchciński. Prezydent Andrzej Duda, na podstawie art. 139 Konstytucji, zastosował w 2015 roku prawo łaski w stosunku do Mariusza Kamińskiego i Macieja Wąsika skazanych nieprawomocnym wyrokiem sądu rejonowego. Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów rozpoznał zagadnienie prawne przedstawione do rozstrzygnięcia przez skład trzech sędziów Sądu Najwyższego i podjął uchwałę, zgodnie z którą prawo łaski, jako uprawnienie Prezydenta RP określone w art. 139 zdanie pierwsze Konstytucji, może być realizowane wyłącznie wobec osób, których winę stwierdzono prawomocnym wyrokiem sądu. W zaistniałej sytuacji – w ocenie wnioskodawcy – doszło do sporu kompetencyjnego w odniesieniu do warunków stosowania prawa łaski. Wnioskodawca wskazał, że stosowanie prawa łaski jest konstytucyjnym uprawnieniem prezydenta.

PARTNERZY