O przygotowaniach do wypuszczenia na ekrany filmu Mela Gibsona ‘Pasja’ informowalem Panstwa w moich komentarzach juz przed ponad pól rokiem. Nikt wtedy w najsmielszych nawet przypuszczeniach nie sadzil, ze film ten, uparcie okreslanych w doniesieniach jako kontrowersyjny, zrobi taka furore w Stanach Zjednoczonych. Wtedy pisano, ze ze wzgledu na tematyke, dotykajaca srodowiska zydowskie , choc nie tylko, ‘Pasja’ moze liczyc conajwyzej na rozpowszechnianie w nielicznej sieci kin studyjnych, a zadna z liczacych sie firm rozpowszechniania filmów nie podjemie sie dystrybucji ‘Pasji’. I co? Film wszedl na ekrany jednoczesnie w ponad 3 tysiacach kin na terenie calych Stanów Zjednoczonych. Nie omijano przy tym, jak twierdzili poczatkowo niektórzy krytycy, skupisk, gdzie mieszka duzy procent ludnosci zydowskiej. Ja sam obejrzalem film w Northbrook, gdzie jest sporo Zydów, a film ‘Pasja’ idzie tam przy niemal zapelnionej widowni. Ale o moich refleksjach z filmu za chwile.
Od dnia debiutu – w Srode Popielcowa 25 lutego, film zarobil ponad 200 milionów dolarów. Tylko podczas ostatniego weekendu, a sukces filmu mierzy sie wlasnie sprzedaza biletów podczas pierwszego weekendu po debiucie ekranowym, Pasja zarobila nieco ponad 76 mln 200 tys. dolarów, co plasuje ten film na 7 miejscu wszechczasów jezeli chodzi – generalnie – o debiuty i na drugim miejscu jezeli zawezic kategorie debiutów do filmów R rated, a wiec dozowolonych dla widzów doroslych, po filmie ‘Matrix Reloaded’.
Z pewnym niepokojem udalem sie na projekcje filmu, obawialem sie, ze ekranizacja moze byc, no wlasnie, zwyklym ekranowym zapisem najbardziej znanej ksiegi swiata, Biblii, Nowego Testamentu, i opisanej w nim meki Jezusa Chrystusa. Ale tak wcale nie jest. Co pierwsze rzuca sie w oczy: twarzy Chrystusa uderzajaco podobna do wizerunków Chrystusa znanych z wielu wspólczesnych malowidel religijnych. Chrystusa gra aktor Jim Avizel. Zapewnet tez nie przypadkowo do tej roli wybrano wlasnie tego aktora, wychowanego w katolickiej rodzinie. Od pierwszych aktów filmu znana katolikowi z z zapisu, sluchana z najwieksza rewerencja podczas nabozenstw wielkopostnych opowiesc o mece i smierci Jezusa Chrystusa obleka sie w twarze, dzwieki barwy po to, by ukazac Jego meke z taka wizualna dokladnoscia na jaka tylko pozwala najlepsza technika filmowa 21 wieku. Jeden z krytyków obliczyl, ze 2/3 tego dwugodzinnego filmu Mel Gibson poswiecil na pokazanie tortur, jakim poddano Chrystusa. Przyznam, ze podczas sceny biczowania, nie bylem w stanie patrzec na ekran i odwrócilem twarz , sluchajac tylko odglosów spadajacego bicza i lacinskiego odliczania liczby, kolejnych uderzen. W tej chwili siedzaca nieopodal mnie kobieta w srednim wieku wyszla z sali. Ale mimo, ze meczarnie jakim poddano Jezusa sa na filmie bardzo graficzne, to jednak dramat w filmie nie tkwi w samych scenach biczowania, drogi na Golgote i ukrzyzowania. Ten dramat to chec oddania przez Chrystusa zycia za grzesznych i slabych, choc w modlitwie w Ogrojcu, która rozpoczyna film Chrystus prosi Boga Ojca o odsuniecie od niego kielicha goryczy. Z drugiej strony film ukazuje ludzka slabosc, Piotra, który ze strachu wypiera sie swego nauczyciela, chciwosc Judasza, który po zdradzeniu Chrystusa wiesza sie w jednej z najbardziej odpychajacych scen filmu, zdejmujac sznur z kawalka padliny, po której pelzaja toczace ja robaki film to takze zaskakujaca slabosc – wydawaloby sie najmocniejszego , w opowiesci Nowego Testamentu – w sensie dysponowanej wladzy – namiestnika rzymskiego – Poncjusza Pilata, który byl swiadom, ze Chrystus jest niewinny, a jednak ulegl naleganiom Kajfasza i innych wysokich kaplanów zydowskich z wlasnej wygody, by nie martwic sie o ewentualne tlumienie rozruchów jakie mogloby wywolac odrzucenie zadan Zydów, aby Chrystusa skazac na najwyzsza kare – ukrzyzowanie i wyrok te natychmiast wykonac. Tlum zydowski jest nieprzejednany w swych zadaniach. Pilat wysyla zolnierzy, aby sila zaprowadzali porzadek wsród buntujacych sie Zydów.
Czy film ma elementy antysemickie – czego dopatrzyli sie niektórzy przedstawiciele srodowisk zydowskich -z pewnoscia nie. Film trzyma sie bowiem scisle scenariusza, którym jest Nowy Testament i moznaby oskarzac o antysemitzm apostolów ewangielistów, co zreszta krytycy czynia, wystarczy przeczytac komentarz Williama Safire w NYT z 1 marca. W filmie, który obejrzalem nie padly slowa, których najbardziej bali sie reprezentanci srodowisk zydowskich , a mianowicie , gdy Poncjusz umywa rece lud zawolal: ‘Krew jego na nas i na dzieci nasze’ – tak to odnotowal sw. Mateusz -ewangielista. Nie moze wiec byc mowy o zlej woli rezysera jezeli chodzi o lobbing zydowski. Trzeba przyznac, ze zarzutów z ich strony bylo co niemiara, od samego tytulu ‘Pasja’, pochodzacego od lac inskiego passio – cierpienie , Zydom chodzilo o to, ze tytul nawiazuje do sredniowiecznych inscenizacji meki Chrystusa nazwanych wlasnie ‘Passio’, po których dochodzilo do przesladowan Zydów jako winnych smierci Chrystusa. Zarzucano Gibsonowi nawet , ze filmowi Zydzi wygladaja nieestetycznie, ze sa podobni do Rasputina, mnicha, z oczami szalenca , potargana broda wlsami etc. Natknalem sie nawet na zarzut, ze filmowi Zydzi maja brzydkie zeby.
Gibsona krytykowao nie tylko za rzekome antysemickie elementy filmu. Wytykano mu, ze kladzie na lopatki film nakrecajac go w nieznanych wspólczesnym w mowie jezykach aramejskim i lacinskim. Ale Gibson mial racje. Chrystus z ekranu, chocby najbardziej przekonywujacy, który mówilby po angielsku.To bylby taki hollywodzki chwyt pod publike. Tymczasem na filmie – Chrystus mówi po aramejsku, a wiec w historycznym jezyku tamtych czasów i tamtego regionu. W aramejskim Jezus brzmi chesua jest miekkie i poetyczne. Drugim jezykiem filmu jest lacina, która posluguja sie zolnierze rzymscy. Niekiedy dochodzi do przechodzenia z jednego jezyka na drugi, jak w secenie, gdy Jezus poslugujacy sie aramejskim rozmawia po lacinie z Poncjuszem Pilatem. Film przyniósl niespodziewane efekty w srodowisku chrzescijan w Stanach Zjednoczonych. Doprowadzil mianowicie do zblizenia protestantów i katolików – którzy jednakowo entuzjastycznie przyjeli ten film. Protestancki Instytut Badan Biblijnych Moody Bible Institute zamieszcza calostronicowe platne ogloszenia w prasie, wskazujace na rózne aspekty filmu ‘Pasja’. W jednym z tych ogloszen pokazano ulice wspólczesnego miasta amerykanskiego, na której nie ma ludzi, a sa krzyze. Podpis pod ogloszeniem glosie, ze gdyby nie poswiecenie sie Chrystusa to kazdy czlowiek musialbyw swym zyciu przejsc przez jego meke, kazdy z nas mialby swoja pasje.
